"Năm lần gặp Bác"

Năm 1957, lần đầu tôi được đưa đi gặp Bác. Bác dắt vào phòng ngồi cạnh Bác xem phim. Máy chiếu đột ngột trục trặc, trong lúc chờ đợi tôi đã ca bài chèo Chờ con má nhé của Thúc Hà. Bác chăm chú lắng nghe đến đoạn kết "Tuổi cao mắt má có mờ/Cố hai năm nữa má chờ Bác vô/… Khắc sâu trong dạ mối tình Bắc Nam". Bác lẳng lặng rút khăn chấm nước mắt.

Tôi nhận thấy, khi đi với Bác, anh Vũ Kỳ luôn mang theo mũ len trùm tai và chiếc áo ấm cài khuy phía trước. Lúc đó trời hơi lạnh, anh nói: "Bác ơi trời lạnh, Bác mặc áo vào đi". Bác trả lời: "Bác thấy không sao". "Nhưng ảnh hưởng sức khỏe đó ạ". "Tự trong người Bác biết, chưa đến nỗi gì đâu". "Thưa bảo vệ sức khỏe cho Bác là nguyên tắc". Bác cười: "Là nguyên tắc thì Bác chấp hành".

Năm 1960, tập Nhật ký trong tù mới in xong, các anh bố trí tôi vào ngâm thơ cổ là loại hình Bác rất thích. Mới ra tập kết chưa học được cách ngâm ngoài Bắc nên tôi chọn ngâm vài bài trong Nhật ký trong tù theo cách ngâm thơ Huế, đến bài Mới ra tù tập leo núi Bác tỏ ra rất xúc động. Thấy tôi bối rối, Bác xí xóa: "Các chú dịch chưa hết ý Bác". Tôi thành thật: "Dạ cháu không biết". Bác đọc lại cả bài gật gù tán thưởng từng câu, đến câu 3 Bác nói: "Cả câu giữ nguyên, riêng chữ "độc bộ" là "một mình" mà sửa thành "dạo bước" - đi dạo thì mấy người cũng được cháu ạ". Rồi Bác nói ngay: "Thôi, nói thế thôi, dịch như thế là khá lắm rồi, giỏi rồi"

Năm 1961, Bác chiêu đãi Tổng thống Indonesia Sukarno một buổi biểu diễn văn nghệ của Đoàn ca múa nhạc T.Ư, Nam Bộ và dân ca Liên khu 5. Lần đó tôi hát 3 bài cả dân ca và bài chòi. Cuối cùng Bác làm đầu tàu cho tất cả mọi người vừa đi vòng tròn bá vai nhau vừa hát Kết đoàn... Đến chiêu đãi ngọt thì tôi đã mệt lử bèn xin phép trưởng đoàn ra xe nằm nghỉ. Đang ăn uống vui vẻ bỗng Bác đi nhanh xuống dưới và hỏi: Cháu Lệ Thi đâu rồi? Trưởng đoàn đứng lên thưa rõ lý do, lập tức Bác nói một nhạc công của đoàn đem ngay ra xe cho tôi một chiếc bánh ngọt hình trái quít và hai quả chuối. Tôi hối hận định chạy vào xin lỗi Bác thì buổi chiêu đãi đã kết thúc. Một cán bộ trong Phủ Chủ tịch cầm một cành hoa Bác gửi ra tặng riêng đồng chí lái xe. Bác Hồ là vậy đó, một lãnh tụ luôn gần gũi với nhân dân, không hề bỏ quên một người nào.

Năm 1962, Bác cho đoàn dân ca Liên khu 5 vào diễn trích đoạn vở Thoại Khanh Châu Tuấn chiêu đãi luật sư Loseby một thể loại ca kịch dân tộc Việt Nam. Tôi thủ vai Thoại Khanh khá thành công. Diễn xong, luật sư Loseby đã trịnh trọng tặng Bác một bó hoa, Bác vui vẻ nhận rồi nói: "Đoàn biểu diễn có hay mới được tặng hoa mà đồng chí tặng cho tôi, tôi thay mặt đoàn tặng cho con chim đầu đàn Lệ Thi". Sau đó Bác góp ý cho diễn viên đóng vai công chúa: "Cháu chưa biết cầm bút lông, bác là thầy cháu thì bác khẻ vô tay đó". Nói xong bác làm thị phạm liền. Quay qua người đóng vai nữ tì, Bác nhỏ nhẹ: "Cháu chưa linh hoạt thích ứng với hoàn cảnh, khi công chúa ngồi uống rượu với Châu Tuấn lỡ đánh rơi cái cốc thì mình phải khôn khéo lượm lên để tránh sự phân tâm nơi khán giả và tạo sự di chuyển thoải mái cho diễn viên". Cuối buổi trò chuyện, biết tôi mới học đến lớp 3, Bác điểm mặt từ trưởng đoàn đến bí thư chi bộ, thư ký công đoàn và đại diện Bộ Văn hóa rồi nói: "Là nghệ sĩ cách mạng không được như thế, Bác giao cho các chú phải cho Lệ Thi đi học ngay, tới đây Bác thấy chưa làm là không được với Bác đâu". Trở về đoàn là tôi đi học liền ở trường nghiệp vụ, học tại chức, tranh thủ vừa biểu diễn vừa học ở trường, trình độ văn hóa được mau chóng nâng cao. Có được tất cả như ngày hôm nay là nhờ công ơn Bác.

Mùa xuân năm 1964, Bác đến khu văn công rồi vào ngồi nơi bậc thềm của Đoàn dân ca Liên khu 5. Được tin Bác đến, nghệ sĩ các đoàn ào ào chạy đến vây quanh Bác. Bác vui vẻ nói: "Hôm nay mỗi đoàn hát một bài, Lệ Thi làm đầu trò". Tôi thưa để chị Ái Liên lớn tuổi nhất và chị đã mở đầu bằng bài dân ca Nam Bộ Lý con sáo hơi buồn, Bác nói luôn: "Thôi thôi thôi, ngày xuân gảy khúc đoạn trường mà chi...". Bác bảo tôi ngâm bài thơ chúc tết năm nay của Bác. Tôi liền ca bài chòi: Xuân này hơn hẳn mấy xuân qua…. Ca xong Bác đưa cho tôi 4 cái kẹo - hát xong ai cũng được Bác cho 2 cái kẹo. Tôi cám ơn Bác, định bỏ hết vào túi thì Bác ngăn lại: "Không được, diễn viên 2 cái, 2 cái là của tác giả. Lệ Thi làm thế là vi phạm... Nhưng tác giả thấy diễn viên ngâm hay nên tặng phần mình...". Mọi người tham gia buổi biểu diễn đều hết sức thấm thía câu nói của Bác.

Quá giản dị, quá gần gũi, luôn tỏ ra công bằng, luôn bao dung độ lượng với tất cả nhưng lại nghiêm khắc với bản thân và tuyệt đối tôn trọng nguyên tắc của Đảng... Người đã dạy tôi bao nhiêu bài học lớn chỉ từ những lần gặp ấy trong đời.

(Kim Hoa sưu tầm và giới thiệu)